શેઠ મગનલાલનું નામ બજારમાં મોટું હતું. સોના-ચાંદીનો તેમનો વેપાર પેઢી દર પેઢીથી ચાલ્યો આવતો હતો. દુકાનમાં જેટલી ચમક ઝળહળતા દાગીનાની હતી, એટલી જ ચુસ્તતા શેઠના સ્વભાવમાં હતી. તેમની મૂછનો આંકડો અને તિજોરીની ચાવી, બંને તેમના કમરબંધ સાથે એવી રીતે બંધાયેલા રહેતા કે જાણે તેમના શ્વાસ.
તેમનો પુત્ર નવીન, પિતાના પગલે ચાલીને વેપારમાં જોડાયો હતો. વર્ષો વીતી ગયા હતા. નવીનના માથે ચાલીસીનો આંકડો મંડાઈ ચૂક્યો હતો, પણ દુકાનમાં તેનો દરજ્જો હજુયે એક શીખાવ દીકરાથી વિશેષ નહોતો. નિર્ણયો મગનલાલ લેતા, પૈસાનો હિસાબ મગનલાલ રાખતા, અને તિજોરીની ચાવી તો જાણે કોઈ ગુપ્ત ધન હોય એમ મગનલાલ સિવાય કોઈને જોવા પણ મળતી નહોતી.
નવીનના હૈયામાં આ વાત વર્ષોથી ખૂંચતી હતી. એક મોટો કચરો જાણે અંદર ભરાઈ રહ્યો હતો. તેને લાગતું, “આમ ને આમ તો હું ક્યારેય વેપારમાં મારી પોતાની ઓળખ નહીં બનાવી શકું, કોઈ નવું સાહસ નહીં કરી શકું. પિતાનો વિશ્વાસ મારા પર ક્યારે આવશે?” આ અણગમો ધીમે ધીમે વસવસામાં અને પછી ક્રોધમાં પરિણમ્યો.
એક દિવસ, કોઈ નાનકડી વાત પર શરૂ થયેલી ચર્ચાએ મોટું રૂપ લીધું. વર્ષોથી દબાયેલો અસંતોષ જ્વાળામુખીની જેમ ફાટ્યો. શબ્દો તીરની જેમ ઉડ્યા, સંબંધોનો તાંતણો તૂટ્યો. વાત વહેંચણી સુધી પહોંચી ગઈ. સંપત્તિ વહેંચાઈ, અને મગનલાલ અને નવીન – પિતા-પુત્ર – અલગ થઈ ગયા. દુકાનના બે ભાગ પડ્યા, ઘરના આંગણામાં એક અદ્રશ્ય દીવાલ ચણાઈ ગઈ.
નવીન તેની પત્ની કોમલ અને બાળકો સાથે નવા ઘરમાં રહેવા લાગ્યો. શરૂઆતમાં તેને થોડી મોકળાશ લાગી, જાણે વર્ષોનો બોજ ઉતર્યો હોય. પણ તેના મનમાં પિતા પ્રત્યેનો રોષ હજુ યથાવત હતો.
બીજી તરફ, મગનલાલ એકલા પડી ગયા. તેમના પત્નીનું અવસાન થયાને ઘણા વર્ષો થઈ ગયા હતા. દીકરાના ગયા પછી તો ઘરમાં સુનકાર વ્યાપી ગયો. તેમણે કોઈ કામવાળા કે રસવાળાને રાખ્યા નહીં. કારણ? તેમને કોઈના પર વિશ્વાસ નહોતો આવતો. જાતે જ જે મળે તે રૂખું-સૂકું બનાવી લેતા, ક્યારેક ફક્ત ચણા-મમરા ચાવીને દિવસ કાઢી નાખતા, અને ઘણીવાર તો ભૂખ્યા પેટે જ પથારીમાં પડખું ફરતા. વૃદ્ધ શરીર અને એકલવાયું મન, બંને ભાંગી પડ્યા હતા.
નવીનની પત્ની કોમલ, સ્વભાવે ખૂબ જ શાંત અને સંસ્કારી હતી. બાળપણથી જ તેને સત્સંગનો અને મોટા પ્રત્યે આદરભાવનો વારસો મળ્યો હતો. જ્યારે તેને સાંભળવા મળ્યું કે તેના સસરા, જે ક્યારેક આખા ઘરનો આધાર હતા, તેઓ આજે એકલા અને અન્ન વગર દુઃખી છે, ત્યારે તેના હૈયામાં ઊંડો ઘા લાગ્યો. તેને પસ્તાવો થયો કે પોતાના ઘરમાં બધી સુખ-શાંતિ હોવા છતાં, ઘરના મોભી આવી હાલતમાં છે.
કોમલે ઘણીવાર નવીનને સમજાવવાનો પ્રયાસ કર્યો. પિતાની હાલત વિશે કહ્યું, ફરીથી સંબંધ સુધારવાની વિનંતી કરી. પણ નવીનનું મન કઠોર થઈ ગયું હતું. પિતા પ્રત્યેનો અણગમો એટલો ઊંડો હતો કે તે સાંભળવા તૈયાર નહોતો.
પતિના ન માનવાથી કોમલ દુઃખી થઈ, પણ તેણે હાર ન માની. તેના મનમાં એક દૃઢ વિચાર આવ્યો અને તેણે તેનો અમલ કરવાનું નક્કી કર્યું.
રોજ સવારે તે વહેલી ઊઠી જતી. પતિ અને બાળકો માટે નાસ્તો-ભોજન બનાવી દેતી. નવીનને દુકાને અને બાળકોને નિશાળે રવાના કર્યા પછી, કોમલ ચૂપચાપ મગનલાલના ઘરનો રસ્તો લેતી. ઘર બંધ અને સુમસામ પડ્યું રહેતું. કોમલ ધીમેથી અંદર પ્રવેશતી, રસોડામાં જઈ ચૂલો સળગાવતી. તાજી રોટલી ટીપતી, ગરમાગરમ દાળ-શાક બનાવતી. એ માત્ર ભોજન નહોતું, વહાલ અને સેવાનો અર્ક હતો.
મગનલાલ પહેલા તો અચકાતા, પણ પછી પુત્રવધૂના હેત સામે તેમનું મન પીગળતું. કોમલ તેમને પ્રેમથી જમાડતી. પછી રાત માટે પણ ભોજન બનાવીને મૂકી દેતી અને કોઈને ખબર ન પડે તેમ ચૂપચાપ પોતાના ઘરે પાછી આવી જતી. આમ ઘણા દિવસો ચાલ્યું.
એક દિવસ, નવીનને આ વાતની જાણ થઈ ગઈ. કદાચ કોઈ પડોશીએ કહ્યું, કે પછી તેણે કંઈક જોયું. તે ગુસ્સે થયો. ઘરે આવીને તેણે કોમલને ઠપકો આપ્યો: “આ બધું શું કરે છે, કોમલ? તને ખબર છે કેટલી મહેનત પડે છે? તારું શરીર નથી જોતી? આમ કરીશ તો બીમાર પડી જઈશ!”